Jy het dalk van rooigetye op die nuus gehoor. Wat is dit? Dit klink gevaarlik en walglik. Dit word veroorsaak deur algeblomme, wat die water se suurstof uitput, die golwe verkleur en gifstowwe in die water vrystel.
En hierdie rooigetye maak, meer spesifiek, visse dood, dolfyne, seekoeie en baie ander diere in die see. Maar hulle kan skadelik wees vir mense en troeteldiere sonder dat jy eers jou voete naby die water sit.
Mensgemaakte plaagdoders en ander chemikalieë wat mense gebruik, spoel in ons oseane in en skep skadelike algebloeisels. Sommige van hierdie alge-uitbrake is giftig, maak seediere dood, veroorsaak asemhalingsprobleme by mense en honde, en maak van ons skulpvis onveilig om te eet.
Karenia Brevis: Die giftige mikro-organisme wat strande beïnvloed
So, wat presies is 'n rooigety? Die rooigety word veroorsaak deur 'n mikro-organisme genoem Karenia brevis, ook bekend as K. brevis. Dit voed verskeie voedingstowwe en word algemeen gesien in die Golfkus van die Verenigde State versprei deur strome en windpatrone.
Die mikro-organisme produseer gifstowwe wat seelewe laer in die voedselketting doodmaak. Dit kan byvoorbeeld skulpvis, seekrappe en seelewe vergiftig terwyl jy die voedselketting opwerk. Die gifstowwe kom ook in die lug op, wat mense siek maak, veral dié met voorafbestaande asemhalingstoestande.
Rooigetye is nie nuut nie en bestaan al honderde jare lank voor die kuslyne ontwikkel het. Volgens omgewingskundiges voed kommersiële ontwikkeling dit egter en maak dit baie erger as wat dit andersins sou wees.
Die rede is dat hierdie mikro-organisme die voedingstowwe in kunsmis wat van plase of grasperke in die water insypel, kan voed. Byvoorbeeld, Suid-Florida se Okeechobee-meer is besoedel met hierdie soort kunsmisafloop, en hierdie besoedelde water uit die meer het beslis in die golf gevloei.
Dit lyk of daar 'n duidelike korrelasie is tussen daardie vloei van besoedelde water uit die Okeechobee-meer, wat die rooigety kan voed wat in die golf gesien kan word. Wetenskaplikes het nie 'n direkte skakel getrek nie - hulle het nie gesê die besoedeling het hierdie uitbreek van rooigety direk veroorsaak nie.
Weereens, rooigety kan natuurlik voorkom en kom natuurlik voor, en dit voed van 'n verskeidenheid voedingstowwe. Wat kan state en nasies doen om te verhoed dat dit gereeld op strande verskyn? Die eerste ding is om maatreëls toe te pas om te verhoed dat besoedelingstowwe soos kunsmis in die water insypel.
Rooigetye en blougroen alge
Egter rooi getye en die alge wat op Lake Okeechobee gesien kan word, is nie dieselfde ding nie. Die blougroen blom wat op die Okeechobee-meer gesien kan word, word deur sianobakterieë veroorsaak - nie Karenia brevis.
Karenia brevis het soutwater nodig om te floreer. Sianobakterieë in die meer voed ook van besoedeling van dinge soos septiese tenk lekkasie en stikstof en fosfor-gebaseerde kunsmis.
Dit veroorsaak ook gesondheidsprobleme by mense en troeteldiere. Navorsers glo dat langtermynblootstelling aan baie ernstige toestande gekoppel kan word, insluitend Alzheimer se siekte en Amiotrofiese laterale sklerose (ALS).
Maar hulle is twee verskillende soorte mikroörganismes - een wat die probleme in die binneland veroorsaak en die ander veroorsaak die probleme wat ons in soutwater langs die strande sien. Albei kan egter dieselfde soort voedingstofbesoedeling voed, wat vanaf plase in Suid-Florida in die Okeechobee-meer gevloei het en ook van die meer na die golf gevloei het.
Rooigety kan soutwater bruinrooi word en dit is hoe dit sy naam gekry het. Maar ons hoef nie verkleurde slakke in die buiteland te sien om te weet dit is daar nie. Wanneer tonne dooie visse op ons strande uitspoel, is dit ’n besliste teken van rooigety.
Benewens die doodmaak van visse, gee rooigety 'n gifstof in die lug vry wat mense met asemhalingsprobleme moet vermy. Dit kom die meeste voor in die Okeechobee-meer, maar kom ook voor in mere, riviere, riviermondings en veral retensiedamme regoor die staat.
Dit neem baie vorme aan, sommige ernstiger as ander. Een van die algemeenste is Lyngbya. Dit lyk soos bruin gunk, en mense verwar dit dikwels vir dooie seegras - maar dit is nie.
En as jy vis vang en eet wat Lyngbya geëet het, kan dit wat ons seekosvergiftiging noem veroorsaak. Maar daar is ook meer ernstige vorms wat die water soos groen verf of bloupers kan laat lyk.
Hierdie giftige blom in varswater stel 'n gifstof genaamd mikrosistien vry wat wetenskaplikes gekoppel het aan lewerskade by mense en 'n breingifstof genaamd BMAA wat dit gekorreleer het met neurodegeneratiewe siekte, wat, anders as rooigety, jy nie kan ruik nie.
Alge: die goeie en die slegte nuus vir jou gesondheid
Die klein organismes wat rooigetye veroorsaak, is ook 'n noodsaaklike deel van ons ekosisteem. Alge is nie regtig plante nie, maar 'n redelik diverse stel organismes wat kan fotosinteer, wat beteken dat hulle energie van sonlig gebruik om CO2 in suurstof en suiker te verander.
Hulle kan eensellig of meersellig wees, so dit sal jou dalk verbaas om te leer dat seewier en kelp nie plante is nie - hulle is eintlik alge. Alge kan in die water, grond of selfs in sneeu leef.
Hulle kan elementêre selle soos bakterieë wees of meer komplekse selle soos die eukariotiese selle in ons eie liggame. Die tipe alge wat rooigetye veroorsaak, is dikwels dinoflagellaat K. Brevis.
Hulle is net mikroskopiese eensellige plankton; vryswewende organismes wat deur golwe en strome rondgedra word. 'n Rooigety is eintlik 'n algbloei waar hierdie organismes vinnig voortplant en repliseer, wat 'n opbou van miljoene organismes in net 'n liter water veroorsaak.
Dinoflagellate en algeblomme op hul eie is nie noodwendig 'n slegte ding nie. Trouens, wetenskaplikes hou nie van die allesomvattende term rooigety nie en verkies die terme algblom en skadelike algblom om iets te onderskei wat net 'n oorgroei is van een wat eintlik skadelik is.
En dinoflagellate is 'n redelik belangrike deel van die ekosisteem. Baie is fotosinteties, skep hul eie energie uit sonlig, en hulle word voedsel vir baie seediere wat die energie in die groter voedselweb oordra.
Maar blomme kan vorm wanneer die water verander, hetsy as gevolg van laer soutinhoud, warmer oppervlaktemperature, of 'n verhoogde aantal voedingstowwe in die water, wat moontlik van menslike aktiwiteit kan kom.
Soms kan hierdie blomme gevaarlik wees, en hulle produseer gifstowwe. Dit is giftige stowwe wat in lewende selle of organismes geproduseer word – dinge soos slang- en spinnekopgif.
Baie van hierdie dinoflagellate produseer eksotoksien, dit wil sê visgif – óf gif wat deur visse gemaak word óf dinge wat visse doodmaak.
Hier praat ons van die soort vis wat doodmaak, en hierdie gifstowwe kan ook skadelik vir mense en troeteldiere wees, hoofsaaklik omdat hulle kan ophoop in dinge soos skulpvis, wat as jy dan sou eet jou siek kan maak of selfs moontlik kan doodmaak.
In Florida word die jaarlikse rooigety wat op sy strande uitspoel, veroorsaak deur 'n spesie alge bekend as Karenia brevis, wat brevet-gifstowwe produseer. Dit is smaaklose, reuklose molekules wat die sentrale senuweestelsel van beide visse en mense beïnvloed.
Nadat jy besmette skulpvis geëet het, kan jy begin met sommige maagsimptome soos braking en diarree en eindig met neurologiese simptome soos tintelende sensasies, probleme wat warm en koud voel, vertigo en verswakte koördinasie.
Dit gebeur omdat die brevet-gifstowwe lang sikliese strukture is wat kombineer met membraankanale op ons neurone, wat veroorsaak dat hulle vuur wanneer hulle nie moet nie.
Ander algespesies kan verbindings soos saxitoksiene produseer wat ook in skulpvis ophoop en verlamde skulpvisvergiftiging veroorsaak.
As jy daardie skulpvis eet, kan hierdie gifstowwe veroorsaak dat jy vir dae of weke beheer oor jou spiere verloor. Dit kan tot verlamming of dood lei. En dit is nie net die eet van besmette vis en skulpvis wat 'n probleem kan wees nie.
Golwe kan algeselle oopbreek en die gifstowwe in die lug vrystel, wat beteken dat jy hulle kan inasem wanneer jy op die strand staan. En asemhaling van hierdie gifstowwe kan lei tot allergie-agtige simptome, insluitend hoes, nies en loperige oë.
Jy hoef nie eers naby die water te wees om hierdie gifstowwe in te asem nie. Hulle kan tot 'n kilometer na die binneland reis as die wind net op die regte manier waai, wat beteken dat jy simptome kan ervaar sonder om eers strand toe te gaan.
Hierdie gifstowwe kan selfs jou troeteldiere ook beïnvloed.
'n Reënboog van kleure, nie net rooi nie
Ten spyte van die naam, is nie alle rooigetye egter rooi nie. Hulle kom in 'n reënboog van kleure, insluitend bruin, oranje, geel, bordeaux en rooi, gebaseer op die presiese algspesie wat die blom veroorsaak.
Verskillende spesies bevat verskillende pigmente, waarvan baie 'n rol speel om hulle te help om lig vir fotosintese vas te vang of soos sonskerm op te tree.
Dinoflagellate wat 'n kompleks van beide peridinien- en chlorofilmolekules gebruik, kan die reeks lig wat hulle vang, uitbrei, wat hul fotosintetiese vermoë verhoog en die hoeveelheid energie wat hulle kan skep.
Dus, die rooi pigment help om meer groen lig vas te vang en weerkaats meer rooi lig by ons oë, wat die getye hul kenmerkende kleur gee. Maar soms straal hierdie getye wel hul eie lig uit – werklik helder blou ligflitse in die water deur die alge veroorsaak word.
Sommige van die dinoflagellate wat rooigetye veroorsaak, kan ook 'n flits blou lig uitstraal wanneer hulle in die water versteur word, hetsy deur 'n klapgolf of 'n kajak-roei. Die lig kom van 'n bioluminescerende molekule genaamd luciferin.
Luciferienmolekules verskyn in baie verskillende wesens. Dit is dieselfde molekule wat vuurvliegies hul gloed gee.
Monitering van rooigetye naby jou
Nasies het 'n geïntegreerde see-waarnemingstelsel nodig om hierdie tipe gebeurtenisse te help monitor wat dodelik kan wees. Die Nasionale Oseaniese en Atmosferiese Administrasie (NOAA) webwerf vertel jou waar die spesifieke blomme is, en as jy weet waar hulle is, kan jy hierdie gebiede vermy.
"Die Florida-rooigety is 'n klein mikroskopiese skadelike algbloei wat 'n baie kragtige neurotoksien produseer," verduidelik dr. Barbara Kirkpatrick, senior wetenskaplike by die Mote Marine-laboratorium. "Strandgangers asem daardie gifstof in wat eintlik 'n sneller vir asma is."
"Ons het 'n massiewe dolfyn afgesterf. Die seekoe, hulle inasem dit ook, en hulle vergaan uiteindelik." "Rooi dasse, wanneer hulle na ons gemeenskap kom, raak ons op soveel maniere. Niemand moet siek word van 'n dag op die strand nie." Plaaslike lewensredders is op hul torings van 10 in die oggend tot 5 in die middag.
Wanneer jy 'n blom rooigety sien inkom, het dit 'n donkerder tint aan die water en gee dit 'n bruinagtige soort tint daaraan. “Die lewensredders rapporteer oor windspoed en rigting, respiratoriese irritasie, die hoeveelheid dooie visse op die strand,” gaan Kirkpatrick voort.
"Dit is subjektiewe verslae. Sal ek graag kwantitatiewe data in plaas van kwalitatiewe data wil sien? Ja, absoluut." "As ons stelsels waargeneem het wat 24/7 in ons waters was en kyk na die hoeveelheid gifstof wat beide in die lug is wat ons inasem en in die water - moontlik sweeftuie en of ander AUV's wat die blom vir ons karteer, gee dit die asma die koppe op.
En dus is die behoefte om die Amerikaanse Geïntegreerde Oseaanwaarnemingstelsel (IOOS) te hê wat die skadelike algbloeistatus evalueer, die sleutel om mense gesond te hou. Ons monitor die kos, en ons kyk na die water wat ons drink. Hoekom kon dit nie oorgaan na die monitering van ons werklike luggehalte, insluitend rooigety nie?
